خوب در اینجا باز هم میخواهم از مشاهداتم از ترکیه برایتان بگویم:
- در تبلیغهای تجارتی همه هنرپیشه‌ها داراری موهای بلوند (روشن) و چشمهای آبی هستند.
- یکی از تبلیغات دائمی ( در آن مدتی که من در آنجا بودم ) آگهی کوکاکولا بود که جالبترین آن هم خوش آمدگویی این نوشابه از فرارسیدن ماه رمضان بود.
- در ترکیه هم مانند آلمان در میدانها از چراغ راهنمائی استفاده میشود ( حتی در شهرهای کوچک) و سئوال اینجا است که آلمانها از ترکها یاد گرفته‌اند یا ترکها از آلمانها. در هر صورت این دو ملت اصلاً متوجه نشده اند که میدان چه نقشی در سبک تر کردن ترافیک دارد.
- در این سفر فهمیدم چرا محصولات نساجی ترکیه اینقدر ارزان است. دلیل آن در کنار مزارع پنبه قابل رؤیت بود. در کنار جاده به تعداد خیلی زیادی چادرهایی کنار هم برپا بودند. کارگران فصلی مزارع پنبه که همه اعضای یک خانواده را شامل میشوند در این چادرها زنده‌گی میکردند. دقیقاً به مانند کمپهایی که برای آواره‌گان یک مصیبتی مهیا میشود. بدون داشتن هیجگونه امکانات رفاهی و یا بهداشتی. در ضمن شب آنروزی که من از آنطرفها رد میشدم باران شدیدی باریده بود و کف همهء چادرها خیس بود و وسایل و رختخواب اکثر آنها نم کشیده بود.
- همانطور که در پست قبلی هم گفتم هیچ پشت بامی را بدون بشقاب گیرنده ماهواره‌ای و آبگرمکنهای خورشیدی نمیبینی.
- به تازه گیها از آنجائیکه ترکیه میخواهد وارد بازار مشترک اروپا شود مجبور شده دست به اقداماتی به خصوص در مورد حقوق بشر بزند یکی از اقدامات پرداختن به تاریخ سیاه گذشته این کشور در مورد قتل عام ارامنه در سالهای بیست و همینطور اخراج و آوراره کردن یونانیان و کلاً غیر مسلمانان در سالهای شصت و جنگ تحمیلی به کردان و کشتار آنان است. ولی چون این قضیه به روی مبارک ناسیونالیستهای ترک خوش نیامده هر روز به محلی که بر سر این موضوعات نمایشگاه، مراسم سخنرانی و پژوهشی و گردهمائی برپا میشود حمله میکنند و برپاکننده‌گان این مراسم، تاریخ دانان و یا کسانی را که به شکلی دست اندرکار روشن شدن این نقاط تاریک در گذشته ترکیه میباشند را با تخم مرغ و لگد و کشیده مورد مرحمت خود قرار میدهند. البته من با برداشت خودم که شاهد یک مورد از آنها بودم معتقدم که دولت و یا مراجع موازی با همان لباس شخصیهای نوع ایرانی در این قضیه دست دارند. در این مورد هم باید یک نمونه مشخصی را برایتان شرح دهم: و آن اینکه نویسنده‌ای به نام اٌرهان پاموک در جائی گفته که باید ملت ترکیه پاسخگوی این جنایات باشد و به همین خاطر از طرف دادستان مهر اتهام خیانت به ملت ترک به وی زده شده (که همه با آن اشنائیم) و تمام تورهای کتابخوانی وی به دستور دادستان لغو شده است. ضمناً وی از طرف ناسیونالیستهای افراطی هم به مرگ محکوم شده است.

در آخر باید بگویم با همه این مواردی که برشمردم ترکیه در این چند سالی که من سه سفر به آنجا داشته‌ام تغییرات زیادی کرده و با ما فاصله زیادی دارد به خصوص که هر چه زمان میگذرد سرعت آنها تندتر و از آن ما کندتر میشود.